امیر علی‌شیر نوایی در کنار این که دولتمردی موفق بود، نویسنده‌ای توانمند و فردی خیّر و نیکوکار نیز بود. او در 30 جریب زمینی که از جانب سلطان حسین میرزا بایقرا در سال 880ق. در نزدیکی کوشک مرغاب (مرغنی) به او بخشیده شده بود، مجموعه‌ای عام المنفعه به نام «اخلاصیه» ساخت که شامل مدرسه، مسجد، خانقاهی با نام «خلاصیه»، دارالشفاء و یک دارالحفاظ بود.
او در همین سال رسالۀ «وقفیه» را به زبان ترکی چغتایی نوشت که با استفاده از آن می‌توان به شناخت از مجموعۀ اخلاصیه و بناها، مدرّسان و کارکرد آن دست یافت. این رساله به نظر می‌رسد بار نخست در سال 1926م. در آذربایجان با الفبای عربی و با مقدمۀ اسماعیل حکمت ارتایلان و بکر چوپان‌زاده در 55 صفحه به چاپ رسید. در سال 1991 در مجموعۀ کامل آثار علی‌شیر نوایی به تصحیح خانم سویمه غنیوا، استاد خاورشناسی و نوایی‌شناس مشهور ازبکستان توسط اکادمی علوم آن کشور و نیز چند بار دیگر با الفبای لاتین به نشر رسید. وقفیه در سال‌های اخیر (2015م.) با تحقیق و تصحیح پروفسور واحد ترک در ترکیه نیز به نشر رسیده است. علی‌رغم اهمیت این اثر در نوایی‌پژوهی، تا کنون جز خلاصه‌ای از 4 صفحۀ آن که در مقدمۀ علی‌اصغر حکمت شیرازی بر «مجالس النفایس» آمده، به فارسی برگردان و نشر نشده است. نوایی در بخشی از وقفیه، در مورد کاکرد مجموعۀ اخلاصیه چنین نوشته است:
«به این گنبد دارالحفاظ گفته می‌شود. در ایوان‌های شرقی و غربی مدرسه دو مدرّس نشسته‌اند که در یکی از آن دو ایوان به آماده‌سازی متخصصان در علم فقه، فروع و اصول آن و در دیگری در علم حدیث، فروع و اصول آن مشغول هستند. در هر حلقه درس، یازده شاگرد اشتراک دارد. این مدرسه از آن جهت که با نیّت پاک بنا شده بود، اخلاصیه نام گرفت… در بخش جنوبی مدرسۀ اخلاصیه، جوی انجیل قرار دارد. در خاکریز جنوبی جو، جاده‌ای بزرگ است و در آن‌جا مدرسه‌ای بود که آن حضرت (سلطان حسین بایقرا) ساخته بود».
در آن زمان نظام اوقاف یکی از راه‌های ارائۀ خدمات اجتماعی در دولت بود. امیرعلی‌شیر جهت پایدارسازی اخلاصیه از این نظام بهره برد. در وقفیه، نقش او در اختصاص شمار زیادی از املاک و سرمایه‌های غیرمنقول خود برای بناهای عمرانی نمایان می‌شود. نوایی در این کتاب فهرست اوقاف اختصاص یافته و چگونگی ادارۀ آن را بیان کرده است. در این اثر هم‌چنان به مسائل دیگری مانند وضعیت درس و تعلیم در آن دوره، فعالیت‌های آموزشی مدرّسان، ویژگی‌های یک معلم، باید و نبایدهای زندگی اجتماعی، رازداری، عدالت و اهمیت عادل بودن، شایستگی، وفاداری، اهمیت مسئولیت‌پذیری، تخصص و تعهد نیز پرداخته شده است. او در این اثر، اهداف ایجاد این اوقاف، بخش‌های مجموعۀ اخلاصیه، اصول فعالیت مجموعۀ اوقاف، منابع درآمد اوقاف و چگونگی تأمین مخارج زندگی طلبه‌ها را نیز بیان کرده است.
وقفیه جز این‌ها، کتابی شامل مجموعه‌ای از نصایح و اندرزهاست. از این رو می‌توان از داده‌های این اثر به ارزش‌های اجتماعی، آموزشی و تربیتی آن روزگار پی برد. برگردان فارسی این اثر به قلم نگارنده در حال انجام و به زودی از طریق مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر منتشر خواهد شد.
