نشست بزرگداشت از شش‌صدوچهل‌ودومین زادروز سلطان غیاث‌الدین بایسنغر بهادرخان عصر دیروز دوشنبه 27 اسد/مرداد 1399 در مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر برگزار شد. این برنامه شامل دو بخش کلی سخنرانی‌های علمی و برنامۀ تقدیر از حامیان مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر بود. نشست با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید توسط استاد حیدر حمید آغاز شد. سپس بانو نوریه نورزاد برنامه را با گرامی‌داشت از کارنامۀ پربار بایسنغر به معرفی بخش‌های برنامۀ نشست و سخنران‌ها و نُه تن از حامیان و یاران مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر پرداخت.
در ادامه؛ سخنران نخستین نشست، دکتر خلیل‌الله افضلی مدیر مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر به معرفی عرضه‌داشت جعفر بایسنغری و جُنگ مراثی بایسنغر دو اثر هنرمندان کارگاه بایسنغر میرزا در هرات پرداخت. بر اساس گفته‌های ایشان عرضه‌داشت در واقع گزارش پیشرفت برنامه‌های کتاب‌آرایی و عمرانی در باغ سفید هرات است که جعفر تبریزی آن را به احتمال زیاد به بایسنغر میرزا نوشته است. جُنگ مراثی بایسنغر نیز مجموعۀ یازده مرثیۀ شعرای دربار شاه‌رخ و بایسنغر میرزا در هرات است که در سال 837ق. اظهر تبریزی آن را کتابت کرده است. اهمیت عمدۀ عرضه‌داشت در اطلاعات دقیق با جزئیات کار هنرمندان شاغل در کتاب‌خانه و صورت‌خانۀ باغ سفید است و اثر دوم حاوی اطلاعاتی در خصوص شخصیت بایسنغر، برخی ابنیه و ویژگی‌های معماری و تزئینات باغ سفید و شماری از خصوصیات شخصیتی بایسنغر میرزاست. جز این از برخی از شاعرانی که در این مجموعه مرثیه‌ای آمده است اکنون دیوانی بر جای نمانده است و این تنها قصیدۀ بازمانده از آنان است. سند نخستین در توپقاپوسرای استانبول و اثر دومی در کتاب‌خانۀ ملی تبریز نگهداری می‌شود.
سخنران بعدی مهندس نصیراحمد یاور معاون مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر در بخش نخست سخنرانی خود به معرفی باغ‌های تیموری در هرات پرداخت و در بخش دوم صحبت خود به معرفی اهمیت، موقعیت و کاربری باغ سفید اشاره کرد. او اشاره کرد که باغ سفید باغی از دورۀ آل کرت در هرات است که در دورۀ شاه‌رخ بازسازی شد و بایسنغر بر آن عماراتی افزود. این باغ اکنون در حوالی شفاخانۀ هرات تا چهارراه آمریت قرار گرفته و از میان آن خیابانی گذشته است. باغ در دورۀ بایسنغر دارای ساختمان‌های مختلفی از جمله کتاب‌خانه، صورت‌خانه، طرب‌خانه، قوش‌خانه، کاخ جدید، قصر قدیمی، حوض، باغ جدید، باغ میدان و کلنگ‌خانه بوده که با کشیدن شاخه‌ای از آب جوی انجیل به آن، سبب سرسبزی آن شده بودند. باغ مملو از درختان بید و سرو و گل‌های رنگارنگ بوده‌است. باغ سفید در دورۀ صفوی کم‌کم از توجه افتاد و در دوره‌های بعدی کاملاً از میان رفت که اکنون هیچ اثری از آن بر جای نمانده‌است. بایسته است حکومت افغانستان جهت زنده نگهداشتن یاد و آثار هنرمندان باغ سفید و حامی و پشتیبان آنان شفاخانۀ هرات را به نام بایسنغر و چهارراه آمریت را به چهارراه باغ سفید نام‌گذاری کند.
در بخش دوم برنامه از نُه تن از حامیان و یاران مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر به ترتیب 1- جنرال عزیزالله افضلی که در قسمت اعمار ساختمان و تجهیز مؤسسه همکاری کردند، 2-آقای دکتر محمدالله افضلی با اهدای 850 عنوان کتاب ادبی، تاریخی، 3- بانو دکتر عابده سلجوقی با اهدای بیش از 400 عنوان کتاب فلسفی و روان‌شناسی از کتاب‌خانۀ شخصی خود و زنده‌یاد استاد عمادالدین بیژن سلجوقی، 4- آقای محمدداوود افضل با اهدای 175 عنوان کتاب ارزشمند چاپ کابل و چاپ‌های قدیمی تهران از کتاب‌خانۀ زنده‌یاد استاد محمدصالح افضل مشهور به «افندی»، 5- آقای عبدالکبیر صالحی و بانو سحر رحمتی با اهدای 170 عنوان کتاب در حوزۀ روشن‌فکری دینی و حقوقی، 6- آقای عبدالله غوریانی با اهدای 50 عنوان کتاب و شماری از مجلات قدیمی هرات از کتاب‌خانۀ زنده‌یاد میرزا عبدالسلام غوریانی، 7 و 8- آقای عبدالولی جوینده و عبدالحلیم کریمی به سبب اهتمامی که در گردآوری آثار فرهنگی برای موزیم بایسنغر دارند و 9- آقای علی ابراهیمی به سبب زحمات و تلاش‌های‌شان در طراحی‌ها و نقش‌پردازی‌های گرافیکی در پوسترها، نشان‌ها، اوراق اداری، کتاب‌ها و مجلۀ نامۀ بایسنغر با اهدای لوح سپاس تقدیر شدند. غیاث‌الدین بایسنغر بهادر خان در 21 ذی الحجۀ سال 799 هجری قمری در باغ سفید هرات به دنیا آمد و در 7 جمادی الاول سال 837 در این باغ درگذشت و در مدرسۀ گوهرشاد به خاک سپرده شد. در دورۀ معاصر برای نخستین بار از زادروز او در هرات توسط مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر تجلیل به عمل آمد. مؤسسۀ پژوهشی بایسنغر از سال 1396 فعالیت‌های خود را در حوزۀ فرهنگ و زبان و ادب فارسی با تمرکز بر هرات‌پژوهی آغاز کرده است و مؤفق به انتشار آثاری چند و برگزاری برنامه‌های مختلف فرهنگی تا کنون شده است.
تصاویر بیش‌تر از این نشست:
